Pesten op basisscholen? Het gebeurt helaas nog regelmatig. Niet altijd heb je als leerkracht precies in de gaten wat er speelt binnen de groep, bijvoorbeeld qua pestgedrag onder het mom van ‘grapje’. Met KiVa zet je een schoolbreed programma in gericht op positieve groepsvorming. Daarmee stimuleer je de sociale veiligheid en creëer je een structureel prettige pedagogisch klimaat. Belangrijk, want tot en met je 12e levensjaar wordt het zelfbeeld van kinderen gevormd.
KiVA (Fins voor ‘leuk’ of ‘fijn) komt oorspronkelijk uit Finland en stimuleert de sociaal-emotionele ontwikkeling en vaardigheden van kinderen. De KiVa-methode heeft zich wetenschappelijk bewezen als een goed werkende aanpak. Het is een preventieve methode met thema’s die doorwerken binnen het dagelijkse leven op school.
Over het KiVa-programma
Het programma is ontwikkeld aan de Universiteit van Turku en begon in 2007 als wetenschappelijk experiment op 78 scholen. Gezien de positieve resultaten in Finland besloot het Ministerie van Onderwijs om KiVa in Nederland op grote schaal te evalueren. Dit onderzoek liep van 2012 tot 2014 en is uitgevoerd door de Rijksuniversiteit Groningen.
Het onderzoek richtte zich op meer dan 200 klassen van 99 verschillende basisscholen. In het onderzoek is de effectiviteit aangetoond: KiVa versterkt de sociale veiligheid en gaat pesten op school effectief tegen. Daarmee is het eerste en enige programma in Nederland waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is bewezen. Sinds 2014 kunnen alle Nederlandse basisscholen gebruik maken van KiVa.
Aanvankelijk was deze methode een manier om pesten te voorkomen en aan te pakken. Inmiddels is het een breder programma geworden, waarin het sociaal-emotionele accent ook meer aandacht heeft gekregen. De onderwijsinspectie heeft deze methode goedgekeurd voor het monitoren van de sociale veiligheid.
Wat leren kinderen van KiVa?
Door KiVa te gebruiken, werk je op verschillende niveaus aan bewustzijn bij kinderen: hoofd, hart en handen. Met de KiVa-aanpak:
- leren kinderen signalen te herkennen en te weten hoe de systemen werken.
- worden kinderen bewust van de signalen en leren empathisch reageren.
- weten kinderen wat ze kunnen doen om pesten en andere vervelende situaties te voorkomen en te stoppen.
Door met deze methode te werken, maak je duidelijk zichtbaar, dat er een sociaal klimaat in de school heerst, waar kinderen naar elkaar kijken en elkaar zo mogelijk ondersteunen. Een school waar kwetsbare kinderen op hun plek zijn en waar ze zich veilig kunnen en mogen ontwikkelen.
Hoe werkt het in de praktijk?
Alle groepen krijgen per schooljaar tien thema’s. In de lessen staan de kennis, vaardigheden en attitude van leerlingen ten aanzien van pesten centraal. De groepen 5 tot en met 8 oefenen ook in een interactief computerspel. Thema’s die aan de orde komen zijn: groepsdruk, communicatie, respect en (het herkennen, oplossen en voorkomen van) pesten.
De leerlingen vullen tweemaal per schooljaar een digitale vragenlijst in over hoe zij zich voelen, sociale veiligheid, pesten en vriendschappen in de groep. Iedere school ontvangt hiervan een terugkoppeling.Hiermee voldoe je als school ook direct aan de wettelijke verplichting om de sociale veiligheid onder leerlingen te monitoren.
Met de afname van de vragenlijsten krijg je inzicht in de veiligheidsbeleving en welbevinden van leerlingen en wordt onderzocht of pestgedrag op school veranderd. Indien nodig worden er naast de 10 centrale thema’s ook andere interventies volgens de curatieve aanpak ingezet om pestincidenten op te lossen.
KiVa-trainingen van Janny Bolink
Ik ben sinds 2012 één van de eerste Nederlandse KiVa-trainers. Meteen was ik zeer enthousiast over dit anti-pestprogramma. De methode heb ik inmiddels toegepast op vele scholen. Ik geef KiVa-trainingen en zorg daarmee voor een structurele, schoolbrede, sociaal-emotionele aanpak van pesten.
Je brengt universele levenslessen in school en zorgt er voor dat dit een plezierige plek voor kinderen is. In alle gevallen werk ik met de leraren en de schoolleiding. Wederzijdse acceptatie, respectvol gedrag: met KiVa maken we er een fijne school van. Als gecertificeerd trainer help ik jullie ook graag met het succesvol implementeren van deze unieke methode. Hieronder lees je meer over de aanpak van de implementatie en het effect van KiVA. Al overtuigd? Liever direct contact? Hier vind je mijn gegevens. Ik kom graag langs voor een gesprek met je.
Aanpak implementatie KiVA-methode
Om KiVa te kunnen toepassen worden leerkrachten getraind in een tweedaagse STARTtraining. Dag 1 is een hele studiedag voor het hele team. De theorie en uitgangspunten komen aan bod, we zorgen voor borging van KiVa, bespreken de samenwerking met ouders, interventies en vormen het KiVa-team. Dit team is verantwoordelijk voor een goede borging en eerste aanspreekpunt wanneer er toch (pest)problemen voorkomen. De tweede studiedag (of 2 losse dagdelen) is voor het KiVa-team.
Na het afronden van de START-training ben je officieel een KiVa-school en kun je direct aan de slag met de handleidingen voor onderbouw en bovenbouw. Je krijgt toegang tot lesmaterialen en het intranet, waarop nieuwsbrieven voor ouders, extra lesmaterialen en ondersteunende materialen voor interventies staan.
Tevens worden er één keer per jaar een regionale ervaringsbijeenkomst georganiseerd, waarin KiVa-teams de allerlaatste informatie ontvangen en de verschillende scholen ervaringen uitwisselen en bijdragen aan het verbeteren van het KiVa-programma.
Het stappenplan voor het starten met KiVa is mooi weergegeven in tijdlijn. De PDF kun je hier bekijken.
Het effect
De KiVa-aanpak werkt: het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) heeft het beoordeeld en bij de 10% meest effectieve anti-pestprogramma’s ingedeeld. KiVa verhoogt het welzijn, de motivatie en de schoolprestaties van álle kinderen. Daarnaast voldoen scholen hiermee aan de wettelijke verplichting op het gebied van sociale veiligheid. Het programma is effectief in tegengaan van pesten (preventief) én oplossen daarvan (curatief)
De effecten zijn:
- Sterke verbetering school- en leerklimaat.
- Verhoging leeropbrengsten en verbeteren van de leerprestaties
- Verhogen van het welbevinden van leerlingen
- Voorkomen en verminderen van depressieve gevoelens bij leerlingen
- Leert leerkrachten vaardigheden aan om groepsproblemen te voorkomen en te verhelpen
Nog meer informatie over de resultaten en ROI vind je hier in een factsheet van Rijksuniversiteit Groningen.
Extra informatie over de methode kun je hier bekijken: